“Eşitlik” Kâğıt Üstünde Kaldı: TİHEK Ne İşe Yarar?

Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu (TİHEK), ismi kulağa umut verici gelse de, toplumun geniş kesimleri nezdinde adı sadece kâğıt üzerinde kalan bir kurumdan ibaret. Ayrımcılığı önlemek, işkence ve kötü muameleyi engellemek gibi önemli görevlerle donatılan TİHEK, bu görevleri ne kadar yerine getiriyor?

Ayrımcılık Her Yerde, TİHEK Nerede?

Kadın cinayetleri, LGBTİ+ bireylere yönelik ayrımcı söylemler, mültecilere yönelen nefret, kamu görevlilerinin cezasızlığı ve muhaliflere yönelik baskılar her gün yaşanırken, TİHEK’in bu konuda ciddi ve etkili bir çıkış yaptığı görülmüş değil.

Basın özgürlüğü ihlalleri, toplantı ve gösteri yürüyüşlerinin engellenmesi, sosyal medyada düşüncesini ifade eden yurttaşlara açılan davalar… Bütün bunlar yaşanırken TİHEK'in "resen inceleme" yetkisini kullanıp kamuoyuna ses getiren bir karar aldığı görülmedi.

Bağımsızlık mı, Bağlılık mı?

TİHEK, yasal olarak bağımsız bir kurum olsa da Adalet Bakanlığı ile “ilişkili” olması, bağımsızlığını kağıt üstünde bırakıyor. Başkanlık koltuğuna getirilen isimlerin hükümete yakınlığı, kuruma olan toplumsal güveni daha da zedeliyor.

Son başkan Fahrettin Altun'un atanması, bu güvensizliğin bir başka kanıtı. Altun, aynı zamanda Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanı olarak görev yapan, hükümetin medya stratejilerini yöneten bir isim.

Etkisiz Ceza, Simgesel Cümle

TİHEK'in ayrımcılık tespiti sonrası uygulayabileceği 1000–15.000 TL arası idari para cezaları, devlet gücünü arkasına almış sistematik ihlaller için caydırıcı olmaktan çok uzak. Üstelik bu cezaların kamu görevlilerine rücu ettirildiği örnek sayısı ise neredeyse yok.

Bu durum, kurumun gerçek bir insan hakları denetçisi değil; hükümetin insan hakları eleştirilerine karşı göstereceği vitrin kurumu haline geldiği görüşünü güçlendiriyor.

Başvuru Hakkı Var Ama…

TİHEK’e ayrımcılığa uğradığını düşünen herkes başvurabiliyor. Ancak başvuru sonucu almak bazen aylar sürüyor, hatta çoğu zaman hiçbir ciddi yaptırım uygulanmıyor. Vatandaşların başvuruya dair yaşadıkları bürokratik süreçler, çoğu zaman hak arama iradesini kırıyor.

Sessizlik Kurumu mu?

İşkence ve kötü muameleye karşı “ulusal önleme mekanizması” görevi üstlenen kurum, hapishanelerdeki hak ihlalleri, çıplak aramalar, gözaltında kötü muamele, polis şiddeti gibi konularda neden sessiz?

Kurumun sessizliği, insan hakları ihlallerini değil, siyasi istikrarı korumayı öncelediği eleştirilerini beraberinde getiriyor.

SONUÇ: TİHEK VAR, AMA YOK

Türkiye’de insan hakları ve eşitlik gün geçtikçe daha da geriye giderken, TİHEK’in varlığı sadece “uluslararası raporlarda gösterilecek bir adres” olmaktan öteye gitmiyor.
Gerçek bağımsızlık, etkin denetim ve siyasi iradeden bağımsız hareket etme gücü olmayan bir kurumun, ne yazık ki Türkiye’deki ağırlaşan insan hakları krizine çözüm üretmesi mümkün değil.